Có thể thấy qua đoạn trích Tô Hoài đã diễn tả vừa chân thực vừa tinh tế chuyển biến trong nhân vật Mị. Hành động cắt dây trói cứu A Phủ và tự giải cứu mình là biểu hiện cao nhất của sức sống tiềm tàng ở Mị. Qua đoạn trích ta còn thấy được tư tưởng nhân đạo sâu sắc và mới mẻ của tác phẩm.

“Văn học là nhân học” M.Gorki. Và xét đến cùng ý nghĩa thực sự của văn học là nhân nhân đạo hóa con người. Tất cả điều đó muốn khẳng định giá trị nhân đạo là giá trị cốt lõi của một tác phẩm văn học. Nhân Đạo xét đến cùng là lòng yêu thương con người, “bản chất của nó là chữ tâm đối với con người” (Hoàn Trân). Từ xưa đến nay, những tác phẩm văn chương đích thực phải chuyên chú vào con người, vì con người mà lên tiếng. Có thể nói giá trị nhân đạo tạo nên tầm vóc và chiều sâu tư tưởng cho tác phẩm.

Vợ chồng A Phủ của Tô Hoài là một tác phẩm có giá trị nhân đạo sâu sắc. Nhà văn viết tác phẩm không chỉ bằng cái nhìn hiện thực mà bằng cả tấm lòng yêu thương sâu nặng với con người tây bắc. Viết về những đắng cay tủi cực của những con người lao động Tây Bắc, nhà văn đã thương cảm sâu sắc cho từng nỗi khổ, từng cảnh đời. Đồng thời qua các hình tượng nhân vật, tác giả cũng đã lên án tố cáo các thế lực phong kiến thực dân, cường quyền và thần quyền đã bóc lột chà đạp con người.

Bằng cái nhìn tinh tế, tràn đầy niềm tin vào con người, nhà văn đã phát hiện và khẳng định vẻ đẹp tâm hồn của những con người khốn khổ với khát vọng sống tự do, tình yêu. Đặc biệt bằng cảm quan cách mạng, nhà văn đã nhìn thấy sức sống tiềm tàng, khả năng vùng lên tự giải phóng mình của những người lao động Tây Bắc. Nhà văn đã chỉ cho các nhân vật của mình con đường sống tự do đó là con đường đi theo cách mạng.

Tư tưởng nhân đạo sâu sắc của tác phẩm được thể hiện qua hình thức nghệ thuật đặc sắc đó là nghệ thuật trần thuật linh hoạt, là nghệ thuật phân tích tâm lý nhân vật tinh tế, là ngôn ngữ mang màu sắc phong tục…. với nội dung hiện thực và nhân đạo mới mẻ. Và nghệ thuật đặc sắc ấy, Vợ chồng A Phủ xứng đáng là một tác phẩm văn chương xuất sắc Tô Hoài và của nền văn học Việt Nam hiện đại.

★ KB
“Một tác phẩm văn chương trác việt là tác phẩm bất hủ hóa nỗi thống khổ của con người”. “Văn học vượt qua quy luật băng hoại của thời gian, riêng mình nó không thừa nhận cái chết” (Sêđrin). Như vậy một tác phẩm văn chương trường tồn với thời gian phải là tác phẩm thấm đẫm tư tưởng nhân đạo. Vợ chồng A Phủ của Tô Hoài có sự sống đặc biệt trong lòng bao thế hệ người yêu văn chính bởi nó chứa đựng tấm lòng yêu thương con người của Tô Hoài. Có thể nói đoạn trích ở cuối phần một là nơi kết tinh ở mức độ cao nhất tư tưởng nhân đạo của tác phẩm. Nó góp phần quan trọng trong việc tạo nên tầm vóc, giá trị và sức sống cho Vợ chồng A Phủ.