2.1.1. Biểu lý

Là 2 cương lĩnh nêu lên vị trí nông sâu của bệnh.

~ Biểu chứng: là bệnh còn ở ngoài nông, thường xuất hiện tại da, lông, cơ bắp, kinh lạc, là bệnh cảm mạo và bệnh truyền nhiễm ở giai đoạn đầu.

Triệu chứng: phát sốt, sợ lạnh, mạch phù, rêu lưỡi trắng mỏng (là triệu chứng luôn có trong biểu chứng), kèm theo có thể có sợ gió, đau đầu, cứng gáy, chân tay nhức mỏi, nghẹt mũi, ho.

Lý chứng: là bệnh ở sâu, ở bên trong, thường là các bệnh thuộc tạng phủ, bệnh truyền nhiễm ở giai đoạn toàn phát vì đã có thể có các biến chứng.

Triệu chứng: sốt cao, tinh thần u ám, bứt rứt, vật vã, miệng khát, đau ngực bụng, rêu lưỡi dày, mạch trầm.

2.1.2. Hàn nhiệt

Hàn nhiệt là 2 cương lĩnh dùng để đánh giá tính chất bệnh.
- Hàn chứng: là do cảm thụ hàn tà hoặc âm thịnh dương suy gây ra.

Triệu chứng: sợ lạnh, thích ấm, miệng nhạt, không khát, sắc mặt xanh trắng, tay chân lạnh, nước tiểu trong nhiều, đại tiện lỏng, chất lưỡi nhợt, rêu trắng trơn ướt mạch trì.

- Nhiệt chứng: là do cảm thụ nhiệt tà hoặc dương thịnh âm suy gây ra.

Triệu chứng: sốt, thích mát, mặt đỏ, mắt đỏ, tay chân nóng, tiểu tiện ít và đỏ, đại tiện táo hoặc lỏng tanh hôi, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng khô, mạch sác.

2.1.3. Hư thực

Hư thực là 2 cương lĩnh để đánh giá trạng thái người bệnh và tác nhân gây bệnh.

Hư chứng: là biểu hiện chính khí suy nhược, phản ứng của cơ thể đối với tác nhân gây bệnh giảm sút. '

Triệu chứng: tinh thần yếu đuối, người mệt mỏi, sắc mặt trắng bệch, không có sức, gầy, hồi hộp, thở ngắn nông, tự ra mồ hôi hoặc ra mồ hôi trộm, tiểu luôn hoặc không tự chủ, đau âm ỉ không sợ ấn, chất lưỡi bệu nhợt, mạch vô lực.

Thực chứng: là biểu hiện khi tà khí thịnh, phản ứng của cơ thể với tác nhân gây bệnh còn mạnh.

Triệu chứng: thở thô mạnh, ngực bụng đầy trướng, vật vã, đau sợ ấn đại tiện táo, mót rặn, bí tiểu, tiểu gắt buốt, mạch hữu lực.

2.1.4. Âm dương:

Âm dương là hai cương lĩnh tổng quát trong bát cương, còn gọi là tổng cương.

Âm chứng: thường bao gồm hư chứng và hàn chứng.

Triệu chứng: tinh thần mệt mỏi, người lạnh tay chân lạnh, thích ấm hơi thở nhẹ, không khát, tiểu tiện trong nhiều, đại tiện lỏng, nằm quay mặt vào trong, mặt trắng bệch, lưỡi bệu nhợt, mạch trì vô lực.

Dương chứng: thường bao gồm chứng thực và chứng nhiệt.

Triệu chứng: hiếu động, người ấm chân tay ấm, sợ nóng, thở to thô, khát nước, tiểu tiện đỏ ít, đại tiện táo, nằm quay mặt ra ngoài, mặt đỏ, lưỡi đỏ, mạch sảo hữu lực.

~ Âm hư: do tân dịch và huyết không đủ, phần dương trong cơ thể thừa cơ âm hư nổi lên sinh ra chứng hư nhiệt nên thường gọi là âm hư sinh nội nhiệt.

Triệu chứng: triều nhiệt, nhức trong xương, ho khan, họng khô, hai gò má đỏ, ra mồ hôi trộm, khó ngủ, vật vã, lưỡi đó ít rêu, mạch sáo vô lực.

Dương hư: do cơ năng trong người bị giảm sút, khí dương không phát huy ở ngoài được, phần vệ bị ảnh hưởng nên còn gọi là dương hư sinh ngoại hàn.

Triệu chứng: sợ lạnh, tay chân lạnh, ăn không tiêu, di tinh liệt dương, đau lưng, mỏi gối, tiêu chảy, tiểu tiện trong nhiều, mạch trì vô lực.