"Tre xanh xanh tự bao giờ

Chuyện ngày xưa đã có bờ tre xanh"

Từ khi chỉ là một mầm măng nhỏ, tôi đã từng tự hỏi chẳng biết tổ tiên mình là ai, chỉ biết rằng hang nghìn năm nay họ nhà tre chúng tôi đã gắn bó với làng quê và người nông dân Việt Nam. Chúng tôi đi vào văn hoá với một hình ảnh bình dị mà đầy sức sống. Vậy bạn có muốn biết về tôi và họ hang của tôi không? Hãy để tôi giới thiệu với bạn nhé.

Họ hang chúng tôi có rất nhiều loài: Trinh, Bương, Tầm vông ,...

Chị tre Trinh thường mọc thành cụm, than cao 12 đến 15 mét, chị sống ở Tuyên Quang, ra măng vào tháng 6-9, than của chị có thể sử dụng làm đồ gia dụng và xây dựng nhà cửa. Và cũng có thể được trồng để lấy măng.

Anh tre Bương thì rất cao lớn, than cao từ 20 đến 30 mét, anh cũng mọc thành cụm. Sống ở Sơn La, Điện Biên trên vùng đồi thấp, cũng có khi là ở chân núi đá vôi. Mùa măng từ tháng 5 đến tháng 8. Anh Bương lớn thường được dùng làm buồm, cột nhà. Người dân tộc vùng cao còn dung làm máng dẫn nước. Ngoài ra anh còn được dung làm nguyên liệu trong công nghiệp giấy sợi, ván nhân tạo.

Bác Tầm vông hay còn được gọi là tre cán giáo, tre cà lay. Mọc cụm thành bụi tre dày đặc, cao 8 đến 13 mét , được trồng nhiều ở Đông Nam bộ. Tầm vông được dùng làm vật liệu xây dựng nhà cửa, đồ gia dụng, làm nguyên liệu giấy sợi, đồ mộc xuất khẩu.

Tre thuộc họ hoà thảo, có hai tong: có gai và không có gai. Chúng tôi có thân rễ chum, dù gầy guộc, cằn cỗi nhưng bám rất chắc và ăn sâu vào đất, nhờ thế mà mỗi khi có gió lớn chúng tôi luôn ngạo nghễ ngẩng cao đầu, không sợ bị quật ngã, nếu sống lâu sẽ mọc ra những chồi gọi là măng. Tôi đã từng là một mầm măng nhỏ bé, yếu ớt, khoác lên mình nhiều lớp áo xép chồng lên nhau, trên đầu là chiếc nón nhọn hoắc. Rồi khi trưởng thành, tôi vươn mình chọc thẳng lên trời xanh, thân tôi gầy guộc, rỗng bên trong, chia thành từng đốt: khoảng 25 đến 40 đốt và nhờ sự tang trưởng thần kì của mình (nếu được phát triển trong điều kiện lý tưởng thì mỗi ngày tôi có thể cao thêm 15-20 cm) mà chúng tôi có thể cao tới 30 mét. Bao phủ bên ngoài là lớp áo màu xanh lục, có chi chit những gai nhọn giúp tôi tự bảo vệ mình. Lá của tôi mỏng manh một màu xanh mơn mởn, mỗi khi gió thoảng lại rung rinh tạo ra âm thanh vui tai. Loài hoa nào khi nở cũng đều mang trong mình vẻ đẹp cùng nỗi niềm riêng và chúng tôi trong những giây phút cuối cùng của cuộc sống sẽ gửi lại cho đời những bông hoa màu vàng nhạt như màu của đất, mùi hương hơi nồng, chúng nở ra để báo hiệu chúng tôi sẽ ra đi, nở tưng bừng để giã từ thế giới.

Chẳng thể kể hết được những lợi ích mà chúng tôi mang lại cho con người. Không chỉ có than cây là có thể sử dụng mà măng của tôi còn là một món ăn ngon, lá của tôi là thực phẩm cho gia súc, cành cây dung làm chổi và củi. Có khi tôi là chiếc đòn gánh trên vai mẹ, mỗi sang gánh hang gánh luôn cả đời con, khi thì là sợi lạc buộc bánh chưng, bánh tét vào mỗi độ Xuân về. Cũng có khi tôi là chiếc cầu tre đỡ bước chân cha, ông, nối liền tình làng nghĩa xóm. Tôi còn thổi hồn vào sáo, đàn bầu, khiến cho những âm thanh lúc trầm lúc bổng, lúc thì não nề ai oán. Từ cái nôi, cái giường, cần câu, cái vó cá, đến cái bàn, đôi đũa ăn cơm đều là tôi hiến dâng máu thịt của mình để ban tặng cho con người. Tôi là cái khung nâng cao cánh diều tuổi thơ, là cái quạt nan thổi những cơn gió mát vào trưa hè oi ả.

Trong thời kì công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước thì những lợi ích mà tôi mang lại càng to lớn. Tôi là loại vật liệu than thiện với môi trường. Trồng rừng tre giúp cải tạo đất bạc màu, chống xói mòn, rễ của tôi còn sót lại sau mỗi vụ thu hoạch giúp giữ lại chất dinh dưỡng và độ ẩm cho các vụ tiếp theo. Tôi cũng bảo vệ và hạn chế các thảm hoạ tự nhiên như lở đất. Ngoài ra họ nhà Tre chúng tôi còn giúp thanh lọc không khí vì chúng tôi hấp thụ khí các - bô-níc và thải ra 35% lượng khí oxi vào khí quyển, nhiều hơn so với gỗ cứng. Chẳng những thế mà tôi cũng không cần con người phải bón phân để phát triển mạnh và cũng không giống như các loài cây khác, chúng tôi không cần chăm sóc quá kỹ càng và việc chăm sóc cũng không tạo ra chất dư thừa trong môi trường. Vẻ độc đáo, nét sang trọng của những sản phẩm làm từ tre như ván sàn tre và nội thất tre, càng chứng minh tôi là "ứng cử viên" sang giá thay thế gỗ trở thành vật liệu trong sản xuất và xây dựng. Vì chặt một cây gỗ Sồi hay Lim đôi khi phải mất từ 30 đến 40 năm để trồng lại còn chúng tôi chỉ cần từ 3 đến 5 năm là có thể đạt chiều cao 8 mét và khai thác cho chất lượng tốt.

Không những gắn bó với con người Việt Nam trong đời sống hằng ngày mà lúc chiến tranh cũng chẳng thể thiếu tôi. Luỹ tre là "pháo đài xanh" vững chắc cản bước quân thù, ngọn tầm vông giơ cao đánh đuổi giặc, những cọc tre trên song Bạch Đằng giúp Ngô Quyền chiến thắng quân xâm lược năm nào,... Tre anh hung, tre bất khuất đã đi vào lịch sử như là người bạn của nhân dân Việt Nam, góp phần to lớn vào sự nghiệp giải phóng dân tộc.

Không như hầu hết các loài cây luôn chỉ đứng một mình, họ hang nhà Tre luôn mọc thành bụi, gốc liền gốc, rễ đan rễ thể hiện sức mạnh của tinh thần đoàn kết mà không gì có thể phá vỡ. Cũng giống như dân tộc Việt Nam, luôn kề vai sát cánh chống lại mọi bão táp, phông ba. Chúng tôi có mặt trên khắp đất nước, mọc thành rừng từ Bắc chí Nam, ngoài thôn xóm, làng xã,... đâu đâu cũng bình yên và xanh mát bóng tre. Chúng tôi in bóng đậm đà vào văn hoá của Việt Nam, là người bạn đồng hành thuỷ chung, can đảm của nhân dân Việt Nam từ ngày dựng nước và giữ nước. Là nguồn cảm hứng bất tận cho văn học, nghệ thuật. Từ những câu chuyện cổ tích như Nàng út ống tre, Cây tre tram đốt, Thánh Gióng, đến những câu ca dao tục ngữ, những bài thơ, tác phẩm nổi tiếng như "Cây tre Việt Nam" của Thép Mới, bài thơ cùng tên của Nguyễn Duy đều viết về tôi.

"Rễ siêng không ngại đất nghèo

Tre bao nhiêu rễ bấy nhiêu cần cù"

Chúng tôi - những cây tre mộc mạc và gần gũi cũng giống như con người Việt Nam thanh cao, giản dị mà chí khí. Không biết từ bao giờ mà người Việt đã xem chúng tôi là biểu tượng văn hoá, là niềm tự hào của họ. Chúng tôi nhũn nhặn, kiên trì, cần cù, cùng họ đi qua những năm tháng thăng trầm của lịch sử, đi vào trong đời sống hàng ngày, ăn sâu vào tâm hồn và tiềm thức của họ để rồi mãi mãi không bao giờ phai nhạt. Dù cho thời gian có đổi thay, nông thôn có trở thành phố thị thì chúng tôi vẫn thuỷ chung gắn bó với các bạn - dân tộc Việt Nam đáng mến!