trũng và chìm vì không biết bơi. Tôi kêu la ầm ĩ mới được một anh thanh niên nghe thấy và anh liền nhảy xuống nước cứu Willy. Sau tai nạn xém chết đó, cả hai gia đình quyết định đã đến lúc bọn trẻ trong nhà phải học bơi. Mới tí tuổi đầu tôi đã phải đến hồ bơi công cộng để học bơi, tôi ghét lắm. Xuống hồ chẳng bao lâu là tôi leo lên và trốn vào phòng bảo vệ, khiếp đảm với những lời la mắng vì tôi chẳng thể nào bơi đúng kiểu được. Từ đó trở đi, tôi ghét cay ghét đắng mùi clo khử trùng ở hồ bơi. Trái lại, Willy bơi giỏi như cá và sớm tham dự cuộc thi bơi ở Hawaii. Ở trường trung học, cậu còn đi thi đấu giải vô địch bơi lội cấp bang. Mặc dù cậu không giành được chiến thắng, câu chuyện cho thấy cậu đã chuyển tai nạn xém chết đó thành nỗi đam mê của mình. Trái lại dù gia đình tôi buộc tôi phải đi học bơi, nhưng tôi rất ghét hồ bơi và không bao giờ bơi cho ra hồn được. Khi tôi học ở New York, chúng tôi phải thi môn bơi lội. Mặc dù đã từng đâm xiên cá, lặn với bình dưỡng khí và lướt sóng vèo vèo nhưng tôi vẫn thi rớt vì không bơi đúng kiểu. Tôi nhớ mình đã viết thư về nhà và cố giải thích với đám bạn là tôi đang học bơi vì đã thi rớt môn này. Cũng mừng là cuối cùng tôi học được cách bơi chó và bơi tự do trong hồ. Cho đến nay tôi đã bơi được với kiểu kết hợp giữa bơi ếch và bơi nghiêng, trông không mấy đẹp đẽ và chẳng có nghĩa lý gì đối với những huấn luyện viên. Điều đáng nói ở đây là mặc dù tôi không thể bơi đúng kiểu trong hồ bơi, nhưng tôi bơi lội rất thoải mái ở biển, thậm chí lúc biển động. Tôi không phải là tay bơi lội cừ khôi, nhưng tôi vẫn tung tăng bơi lội được ở biển tại quê nhà. Tôi biết có những người bơi rất đúng kiểu trong hồ bơi nhưng lại rúm người lại khi gặp nước xiết, gió to, sóng lớn, biển động. Đúng như câu nói, "người nào việc nấy". NHIỀU CÁCH HỌC KHÁC NHAU Mỗi người có cách học và cách thể hiện bản thân khác nhau. Chúng ta biết mình nên làm điều gì nhưng tốt nhất chúng ta nên làm theo cách mà mình thích làm. Chuyện học hành của con cái bạn cũng vậy. TÌM RA TÀI NĂNG CỦA CON BẠN BẰNG CÁCH NÀO? Để tìm ra tài năng của con bạn, trước tiên bạn phải tìm hiểu xem chúng thích học đến mức nào và tại sao chúng học điều đó. Tôi đã học bơi bởi vì tôi muốn lướt sóng. Nếu không vì môn lướt sóng thì tôi đã không quan tâm đến chuyện học bơi, và việc ép uổng tôi học cũng chỉ khiến tôi ghét bơi hơn mà thôi. Điều này cũng tương tự với việc học cách đọc một bản báo cáo tài chính. Tôi học không phải vì muốn thành một

kế toán viên mà tôi học chỉ vì tôi muốn làm giàu. Người bố thông thái của tôi nhận ra rằng tôi không phải là một ngôi sao học thuật, và đó là lý do Người khuyến khích tôi tìm ra cách học riêng của mình. Thay vì ép tôi theo cách học truyền thống, Người khuyên khích tôi "nhảy vào chỗ sâu và bơi vì cuộc đời của tôi." Người không tàn nhẫn đâu. Người chỉ muốn tôi tìm ra cách học thích hợp nhất. Nhiều người học theo những cách truyền thống. Họ đến trường, hứng thú với lớp học, và hào hứng theo những bài giảng đã được soạn sẵn. Nhiều người biết rằng cuối bài giảng họ sẽ được một phần thưởng. Họ thích thú với ý nghĩ rằng mình sẽ thi đậu và được một bằng cấp vì sự nỗ lực. Cũng như người bạn Willy của tôi đã học bơi giỏi bởi vì cậu ta thích bơi lội, nhiều người học giỏi ở trường bởi vì họ yêu thích học tập. Chìa khóa thành công của con người trong cuộc sống là tìm ra cách học tốt nhất và đảm bảo rằng mình đang ở trong một môi trường cho phép mình tiếp tục học theo cách học tốt nhất đó. Vấn đề ở chỗ, việc tìm ra chính xác cách học và tài năng bẩm sinh của chúng ta thường là một quá trình được chăng hay chớ. Nhiều người không biết tài năng của mình là gì. Khi họ ra trường, có việc làm, rồi họ không thể tiếp tục quá trình khám phá bản thân nữa vì lý do tài chính hoặc gia đình.

CHƯƠNG 16 Thành công là tự do thể hiện chính mình

Hồi còn nhỏ, thầy cô của tôi thường nói: "Em cần có học vấn cao mới có thể kiếm được việc làm tốt." Người bố giàu của tôi lại khác, Người vẽ nên Kim Tứ Đồ. Thay vì bảo tôi kiếm việc làm, điều khiến tôi chỉ quanh quẩn ở nhóm L - làm công, thì Người đã cho tôi cơ hội lựa chọn trong Kim Tứ Đồ. Khi tôi gặp rắc rối ở trường, người bố thông thái của tôi đã cho tôi cơ hội tìm kiếm cách học của riêng mình. CÀNG NHIỀU LỰA CHỌN BẠN CÀNG CÓ NHIỀU CƠ HỘI THÀNH CÔNG Thế giới ngày nay cho chúng ta nhiều lựa chọn hơn. Mỗi lần chúng ta có thêm một ngành mới, chẳng hạn công nghiệp hàng không hay công nghiệp máy tính, chúng ta có nhiều lựa chọn trong nghề nghiệp và sở thích hơn. Một trong những vấn đề đối với trẻ con ngày nay xuất phát từ việc có quá nhiều lựa chọn, như trong lĩnh vực giải trí. Tuy nhiên, càng có nhiều lựa chọn, chúng ta càng có nhiều cơ hội thành công hơn. Nếu bố mẹ lấy đi quyền lựa chọn của con thì trong gia đình sẽ xảy ra bất hòa. Nếu với tư cách là bố, hay mẹ, bạn nói: "Đừng làm điều này," hoặc "Đừng làm chuyện nọ," thì thế nào con bạn cũng sẽ làm đúng điều bạn cấm, hoặc chúng đã làm xong chuyện đó rồi. Một trong những điều làm tôi hạnh phúc là lúc còn nhỏ bố mẹ đã không hạn chế những chọn lựa của tôi mà đã tạo ra thêm nhiều chọn lựa cho tôi cân nhắc. Điều đó không có nghĩa là tôi không có kỷ luật, nhưng một trong những điều cả hai người bố của tôi đã làm là cho tôi nhiều cơ hội lựa chọn hơn thay vì bó buộc tôi với những điều tôi được phép và không được phép làm. Và như Kathy Kolbe, bạn tôi đã nói: "Thành công là tự do thể hiện chính mình." CON MUỐN LÀM GÌ KHI TRƯỞNG THÀNH? Thay vì bảo tôi "Hãy đến trường để kiếm công ăn việc làm" thì người bố giàu dưa ra cho tôi những lựa chọn. Đó là Kim Tứ Đồ mà trong quyển 2 của bộ sách này đã nói đến.

Xin nhắc lại: L – nhóm người làm công ăn lương T – nhóm người làm tư C - nhóm chủ doanh nghiệp Đ - nhóm nhà đầu tư Do được cho lựa chọn, tôi cảm thấy mình, làm chủ được số phận của mình và những gì mình muốn học hơn. Dần dà, tôi cũng phát hiện ra các luật thuế khác nhau đối với từng nhóm trong Kim Tứ Đồ, và thực tế đó cũng giúp tôi vẽ ra con đường đi trong tương lai của mình. Như nhiều người cũng biết, thuế là chi phí lớn nhất trong cả đời chúng ta. Mà rủi thay, những người trong nhóm L và T lại phải trả thuế nhiều hơn. Khi nói chuyện với con bạn, bạn có thể đưa ra một lựa chọn trong Kim Tứ Đồ hơn là chỉ đơn giản nói: "Hãy đi học để sau này kiếm công ăn việc làm." Do có sự chọn lựa, tôi biết rằng môn học nào thích hợp nhất cho mình và môn học nào đưa tôi đến nhóm C và Đ trong Kim Tứ Đồ. Tôi biết mình sẽ làm gì khi trưởng thành. Ngày nay, mặc dù chúng ta đã thuộc nhóm L, T hay C trong Kim Tứ Đồ, thì tất cả chúng ta cũng cần phải đầu tư (nhóm Đ). Hy vọng là bạn sẽ không còn trông chờ vào chính phủ hoặc công ty của bạn khi bạn về hưu. CÁC LỰA CHỌN VÀ HỆ QUẢ Một sự khởi đầu vững chắc về tài chíah mà người bố giàu đã cho tôi là sự thông hiểu về các lựa chọn và các hệ quả đã tìm thấy trong các bản báo cáo tài chính. Khi bạn nhìn vào toàn bộ bản báo cáo tài chính, bạn có thể hiểu được tầm quan trọng của việc học về tài chính.

Qua bài tập ở nhà về tài chính, Mike và tôi sớm nhận ra rằng với mỗi đôla chúng tôi nhận được, chúng tôi có một chọn lựa, và sự chọn lựa đó được tìm thấy trong cột chi phí. Chúng tôi nhận ra rằng mỗi khi chúng tôi kiếm được hoặc tiêu tốn một đôla là có một phản ứng dây chuyền, hoặc một hệ quả đối với hành động đó. Bằng cách rút ra một đôla và mua một tiêu sản như một chiếc xe hơi, chúng tôi biết hệ quả lâu dài là chúng tôi sẽ nghèo đi thay vì giàu lên. Đưa ra các quyết định chi tiêu, hoặc những lựa chọn như sau, thì hệ quả về lâu dài sẽ khác nhau.

Khi còn bé, chúng tôi có thể hiểu rằng đưa ra lựa chọn tiêu tiền bằng cách đầu tư vào tài sản đã đưa đến hệ quả lâu dài thế này. Cả Mike và tôi từ lúc mới chín tuổi đều đã biết rằng chỉ chúng tôi có quyền năng với số phận tài chính của mình chứ không phải ai khác. Chúng tôi biết nếu chúng tôi có những chọn lựa suốt đời về tài chính,

giống như bản báo cáo tài chính thứ hai, chúng tôi có thể giàu dù có học cao hay có công việc tốt hay không. Chúng tôi biết rằng sự thành công về tài chính không phụ thuộc vào sự thành công trong học tập. Như đã trình bày ở đầu sách: "Trong thời đại Công nghệ Thông tin, giáo dục quan trọng hơn bao giờ hết. Và để chuẩn bị tốt nhất cho con bạn bước vào tương lai, những kỹ năng tài chính vững chắc là cực kỳ quan trọng." Bằng cách dạy cho con bạn kiến thức cơ bản về tài chính, bản báo cáo tài chính, bạn đã cho con mình sức mạnh để làm chủ số phận tài chính của bản thân chúng. Chúng sẽ có sức mạnh dù cho chúng có chọn nghề nghiệp gì, kiếm được bao nhiêu tiền, và học giỏi dở ra sao. Như người bố giàu thường nói: "Tiền bạc không nhất thiết làm cho con giàu lên. Sai lầm lớn nhất mà nhiều người mắc phải là họ nghĩ càng kiếm được nhiều tiền thì họ sẽ càng giàu. Đa số trường hợp, khi kiếm được càng nhiều tiền thì người ta càng lún sâu vào nợ nần. Đó là lý do tại sao tiền bạc thôi thì không làm cho con giàu được." Và vì thế Người dạy Mike và tôi rằng với mỗi đôla chúng tôi tiêu xài, chúng tôi có một lựa chọn, và mỗi lựa chọn kéo theo một hệ quả lâu dài. SỨC MẠNH CỦA SỐ BỐN Ai cũng biết câu: "Không ai là một hòn đảo riêng biệt." Hoặc "Một cây làm chẳng nên non, ba cây chụm lại nên hòn núi cao." Trong khi bản thân tôi nhất trí với những thành ngữ này thì hệ thống giáo dục lại có vẻ không đồng ý với lời dạy của cổ nhân. Trong quyển Dạy Con Làm Giàu tập 3, tôi đã bàn vế sức mạnh của một tứ diện. Sau đây là một tứ diện, hay một kim tự tháp:

Trong môn hình học không gian, tôi biết rằng tứ diện là cấu trúc không gian nhỏ nhất và vững chắc nhất trong những dạng cấu trúc, đó cũng là lý do kim tự tháp tồn tại được lâu đến vậy. Mấu chốt ở chỗ sự kỳ diệu tìm thấy trong con số 4.

Xem xét thế giới tiền bạc và kinh doanh, ta thấy ngay Kim Tứ Đồ. Một lần nữa lại là con số 4 kỳ ảo. Bốn cạnh là (L) làm công, (T) làm tư hoặc làm chủ doanh nghiệp nhỏ, (C) chủ doanh nghiệp lớn và (Đ) nhà đầu tư. Và, một tứ diện lại hiện ra. Thầy thuốc Hy Lạp cổ đại Hippocrates (460 - 377 trước CN) thường được gọi là cha đẻ của ngành y, cũng sử dụng bốn dạng tính cách khác nhau để mô tả con người. Ông dùng các thuật ngữ nóng nảy, lạc quan, lạnh lùng và u sầu. Vào thế kỷ Hai mươi, Tiến sĩ Carl Jung cũng phân loại bốn dạng người với các thuật ngữ suy tư, nhạy cảm, trực cảm và tình cảm. Vào những năm 1950, Isabel Myers và mẹ bà đã phát triển chỉ thị dạng MyersBriggs (MBTI). MBTI xác định 16 dạng người khác nhau, sau đó được giản lược xuông còn bốn dạng chính: Thống trị, Ảnh hưởng, Ủng hộ và Phục tùng. Ngày nay, nhiều cách phân loại này vẫn có giá trị, và nhiều công ty dùng những phân loại này để đảm bảo họ đặt đúng người vào đúng việc. VÀ SỨC MẠNH CỦA SỐ 12 Hầu như ai cũng biết rằng có mười hai tháng trong năm và có mười hai con giáp. Trong cuộc đời con người, con số 4 và 12 được lặp đi lặp lại như những con số đầy ý nghĩa. Khi chúng ta học hình học không gian, chúng ta sẽ hiểu được tại sao mối quan hệ này được nhắc đi nhắc lại. Vậy mà hệ thống giáo dục hiện hành chỉ phát hiện duy nhất một cách học và một dạng tài năng. Quyển sách này giúp bố mẹ nhận ra có bốn cách học và mười hai dạng tài năng khác nhau. Nói cách khác, hiện nay bạn có nhiều lựa chọn hơn trong việc nuôi con và phát huy tài năng của con. Như đã nói ở đầu sách, thông minh có nghĩa là khả năng phân biệt giỏi hơn, và giáo dục (education) có gốc Latin từ educe có nghĩa là "đem ra", chứ không phải "nhồi nhét vào". Khi bạn nhìn vào mắt con mình, hãy luôn nhớ là trong con bạn luôn luôn tồn tại một "tài năng". Mặc dù trường học không tìm kiếm tài năng đó nhưng bố mẹ hoặc thầy cô nên làm việc này. Bất cứ khi nào bạn nhìn vào mắt con mình và nhìn thấy tài năng của nó thì điều đó nhắc nhở tất cả chúng ta rằng chúng ta ai cũng có biệt tài thiên phú. Và chính những biệt tài này đã đem lại phép màu cho cuộc sống.

KẾT LUẬN: Việc quan trọng nhất trên đời

Người bố thông thái thường nói: "Có hai loại trẻ con. Có những đứa trẻ thành công bằng cách đi theo đường mòn và có những đứa trẻ ghét đi theo đường mòn và cảm thấy chúng phải tự khai phá con đường cho mình. Trong mỗi chúng ta đều tồn tại hai đứa trẻ đó."

ĐỪNG ĐÙA VỚI LỬA Đó là cách người bố thông thái cho tôi biết, đối với tôi việc tìm con đường riêng cho mình trong đời là hợp lý miễn là tôi đáng được tôn trọng và sự tìm kiếm của tôi là chính đáng. Và có lúc tôi lầm đường lạc lối một thời gian dài. Tuy nhiên, dù cho tôi có lạc đường lâu đến đâu, bố tôi vẫn để đèn sáng và luôn chào đón tôi trở về nhà. Khi Người không tán thành những gì tôi làm, Người liền cho tôi biết suy nghĩ của người, nhưng Người không cản tôi. Người thường nói: "Cách duy nhất để một đứa trẻ hiểu những từ bếp lửa nóng là cứ để nó chạm tay vào bếp lửa đang còn nóng." Tôi nhớ mình đã xem Người diễn thuyết vào một buổi chiều, trong đó người kể về câu chuyện bếp lửa nóng. Có khoảng 150 bậc cha mẹ đang nghe, Người nói: "Cách duy nhất những người lớn chúng ta biết bếp lửa nóng nghĩa là gì là bởi vì chúng ta đã từng chạm vào bếp lửa. Ai trong chúng ta cũng đã từng nghịch lửa mặc dù dã được răn đe là không được đùa với lửa. Và nếu có ai chưa từng chạm vào bếp lửa nóng thì tôi khuyên nên sớm thử. Chưa thử coi như mất cả cuộc đời." Các phụ huynh và thầy cô bật cười khi nghe vậy. Rồi một phụ huynh giơ tay lên hỏi: "Có phải ông nói rằng chúng tôi không nên đưa con mình vào kỷ luật?" "Không. Tôi không nói vậy. Tôi đang nói rằng con cái của chúng ta sẽ học bằng kinh nghiệm sống. Tôi nói rằng cách duy nhất để một đứa trẻ biết bếp lửa nóng là chạm vào nó. Nếu chúng ta bảo chúng đừng đụng vào thì thật lố bịch. Đứa trẻ sẽ thử ngay. Đó là cách Thượng đế sắp đặt để trẻ con học hỏi. Trẻ con học bằng cách làm, phạm lỗi và rồi rút ra bài học. Chúng ta là người lớn,trong nỗ lực của chúng ta để dạy dỗ con minh, bảo chúng đừng phạm sai lầm và rồi trừng phạt nếu chúng phạm sai lầm. Đó là một sai lầm." Lúc đó tôi mới 14 tuổi, nhưng tôi có thể thấy nhiều bậc phụ huynh và thầy cô không thích thông điệp của bố tôi. Đối với nhiều người trong số họ, tránh sai lầm là một cách sống. Một phụ huynh khác giơ tay lên nói: "Cho nên ông nói rằng mắc sai

lầm là điều tự nhiên, rằng mắc sai lầm là cách để chúng ta học." "Đó là những gì tôi muốn nói," bố tôi đáp. "Nhưng trường học trừng phạt con em chúng ta vì chúng phạm sai lầm," phụ huynh đó nói, ông vẫn còn đang đứng. "Và đó là lý do tại sao tôi có mặt ở đây tối hôm nay. Tôi ở đây vì chúng ta là những người thầy đã bỏ qua việc sửa sai, và chúng ta đã quá chú trọng vào việc vạch lá tìm sâu và trừng phạt những học sinh mắc lỗi. Tôi e rằng chúng ta càng trừng phạt những sai lầm thay vì dạy bọn trẻ biết sửa sai và rút kinh nghiệm thì chúng ta càng bỏ lỡ nhiều quan điểm giáo dục. Thay vì trừng phạt bọn trẻ vì chúng phạm lỗi, chúng ta cần khuyến khích chúng phạm nhiều lỗi hơn. Chúng càng phạm nhiều sai lầm và học hỏi rút kinh nghiệm thì chúng càng giỏi hơn." "Nhưng các thầy giáo như ông đã trừng phạt và đánh rớt những học sinh mắc quá nhiều lỗi." "Đúng vậy. Và đó là thiếu sót của hệ thống giáo dục của chúng ta, và tôi là một phần của hệ thống, và đó là lý do tại sao tối hôm nay tôi lại ở đây." Bố tôi tiếp tục giải thích rằng tính hiếu kỳ tự nhiên của một đứa trẻ thúc đẩy nó học hỏi. Nhưng tính hiếu kỳ đôi lúc có thể giết chết một con mèo, cho nên việc quá hiếu kỳ có thể hủy hoại đứa trẻ. Thông điệp của bố tôi tối hôm đó là bố mẹ và thầy cô cần sửa sai nhưng không làm ảnh hưởng gì đến tính hiếu kỳ tự nhiên của trẻ. Rồi Người hỏi: "Làm thế nào quý vị có thể sửa sai mà không ảnh hưởng gì đến tính hiếu kỳ tự nhiên của trẻ?" Bố tôi trả lời luôn: "Tôi không có câu trả lời. Tôi tin rằng nó vừa là một nghê thuật vừa là một tiến trình tuần tự, nên có thể là không có câu trả lời. Tôi chỉ ở đây để nhắc quý vị với tư cách là bố mẹ rằng tất cả chúng ta đã biết được bếp lửa nóng khi ta chạm vào nó. Chúng ta chạm vào nó bởi vì chúng ta hiếu kỳ và muốn học hỏi điều mới. Tôi đứng đây để trình bày về tính hiếu kỳ tự nhiên và mong muốn học hỏi của con quý vị, đồng thời làm hết sức để bảo vệ bọn trẻ. Thứ quan trọng cần bảo vệ là tính hiếu kỳ bởi vì đó là cách chúng ta học. Hủy diệt tính hiếu kỳ chính là hủy diệt tương lai của trẻ." Một phụ huynh khác giơ tay lên và nói: "Tôi là một người mẹ đơn độc. Hiện nay tôi không kiểm soát nổi con tôi. Nó đi về trễ và không chịu nghe lời tôi. Nó đang theo lũ bạn xấu. Tôi phải làm gì đây? Tôi có khuyến khích sự hiếu kỳ của nó không hay chờ cho đến khi nó bị vào tù?"

Bố tôi hỏi: "Con trai bà bao nhiêu tuổi?" "Nó vừa mới mười sáu tuổi." "Như tôi đã nói, tôi không có câu trả lời. Khi trẻ lớn lên, thì không có 'Câu trả lời nào phù hợp với mọi thứ.' Có lẽ cảnh sát sẽ có câu trả lời mà con trai bà cần tìm. Vì lợi ích của con bà, tôi hy vọng họ không làm vậy." Rồi bố tôi tiếp tục kể về hai loại trẻ con, loại thứ nhất đi theo con đường thẳng và hẹp, còn loại trẻ kia cần tạo ra con đường riêng cho mình. Tất cả những gì bố mẹ có thể làm là giữ cho đèn sáng và hy vọng con mình quay lại đúng đường. Nhiều người trong số họ đã tự mình rời bỏ con đường. Trong chúng ta có người đôi khi muốn tìm con đường riêng cho mình. Người giải thích thêm: "Tất cả chúng ta tin rằng có một con đường đúng và một con đường sai. Nhưng đôi khi, con đường của chúng ta là con đường tốt nhất. Và đôi khi con đường của chúng ta không phải là con đường của con chúng ta." Không hài lòng với câu trả lời đó, người mẹ trẻ lại đi lên và nói: "Nhưng nếu nó đi lang thang ngoài phố vào ban đêm và không trở về thì sao? Lúc đó tôi phải làm gì?" Bố tôi ngưng một chút và, với cặp mắt cảm thông và chia sẻ với mối lo ngại của bà ta, Người trầm tĩnh nói: "Chỉ việc để đèn sáng." Rồi Người thu xếp giấy tờ và bước xuống bục. Dừng lại trước khi bước ra khỏi căn phòng đang lặng đi, bố tôi quay lại và nói: "Việc quan trọng nhất trên đời của bố mẹ và thầy cô là giữ cho đèn sáng!"