Rối loạn nhân cách phụ thuộc được đặc trưng bởi một nhu cầu toàn thể, quá mức về việc cần được chăm sóc, dẫn đến hành vi phục tùng và bám víu. Chẩn đoán theo tiêu chuẩn lâm sàng. Điều trị bằng liệu pháp tâm lý và có thể dùng thuốc chống trầm cảm.

(Xem thêm .)

Ở bệnh nhân rối loạn nhân cách phụ thuộc, nhu cầu phải được chăm sóc dẫn đến kết quả mất tính tự chủ và các sở thích của bản thân họ. Vì họ rất lo lắng về việc chăm sóc bản thân, họ trở nên quá phụ thuộc và phục tùng.

Khoảng 0,7% dân số chung mắc rối loạn nhân cách phụ thuộc; rối loạn này phổ biến hơn ở phụ nữ.

Bệnh lý đồng diễn là phổ biến. Bệnh nhân thường có (rối loạn trầm cảm điển hình hoặc rối loạn khí sắc), , một , hoặc rối loạn nhân cách khác (ví dụ:, , ).

Nguyên nhân

Thông tin về các nguyên nhân của rối loạn nhân cách phụ thuộc bị hạn chế. Các yếu tố văn hoá, trải nghiệm tiêu cực thời thơ ấu, và tính dễ bị tổn thương về mặt sinh học liên quan đến lo âu được cho là góp phần vào sự phát triển của rối loạn nhân cách phụ thuộc. Các đặc điểm gia đình như sự phục tùng, không an toàn, và hành vi tự hạ thấp mình cũng có thể đóng góp vào nguyên nhân gây bệnh.

Triệu chứng và Dấu hiệu

Bệnh nhân có rối loạn nhân cách phụ thuộc không nghĩ rằng họ có thể chăm sóc bản thân mình. Họ sử dụng sự phục tùng để cố gắng đạt được sự chăm sóc từ người khác.

Bệnh nhân bị rối loạn này thường đòi hỏi nhiều sự bảo đảm và tư vấn khi đưa ra quyết định thông thường. Họ thường bắt người khác, thường là một người, chịu trách nhiệm về nhiều mặt của cuộc đời họ. Ví dụ, họ có thể phụ thuộc vào vợ/chồng của họ về việc nên mặc cái gì, loại công việc tìm kiếm, và những người nên tạo mối quan hệ.

Những bệnh nhân này coi mình kém hơn và có khuynh hướng xem thường khả năng của họ; họ dùng bất kỳ lời chỉ trích hoặc sự không chấp nhận nào như là bằng chứng về sự thiếu năng lực của họ, làm giảm thêm sự tự tin của họ.

Rất khó để họ thể hiện sự không đồng ý với người khác vì họ sợ mất sự ủng hộ hoặc chấp thuận từ những người đó. Họ có thể đồng ý với điều mà họ biết là sai hơn là có nguy cơ mất sự giúp đỡ của người khác. Ngay cả khi giận dữ là thích hợp, họ không tức giận bạn bè và đồng nghiệp vì sợ mất sự ủng hộ của họ.

Bởi vì những bệnh nhân này chắc chắn rằng họ không thể làm bất cứ điều gì một mình, họ gặp khó khăn khi bắt đầu một nhiệm vụ mới và làm việc độc lập, và họ tránh những nhiệm vụ đòi hỏi trách nhiệm. Họ tự cho mình là thiếu năng lực và cần được giúp đỡ và đảm bảo. Khi được đảm bảo rằng người có năng lực đang giám sát và chấp thuận họ, những bệnh nhân này mới có xu hướng hoạt động tốt. Tuy nhiên, họ không muốn tỏ ra quá có năng lực để bị bỏ rơi. Kết quả là sự nghiệp của họ có thể bị tổn hại. Họ duy trì sự phụ thuộc của họ bởi vì họ thường có xu hướng không học những kỹ năng sống độc lập.

Những bệnh nhân này sẵn sàng làm bất cứ điều gì để có được sự chăm sóc và hỗ trợ (ví dụ: làm các công việc khó chịu, chịu phục tùng các yêu cầu bất hợp lý, chịu đựng sự lạm dụng thể chất, tình dục hoặc tình cảm). Ở một mình làm họ cảm thấy rất khó chịu hoặc sợ hãi vì họ sợ họ không thể tự lo cho mình.

Bệnh nhân có rối loạn này có xu hướng tương tác xã hội với chỉ vài người mà họ phụ thuộc. Khi một mối quan hệ gần gũi kết thúc, bệnh nhân có rối loạn này ngay lập tức tìm một người thay thế. Do nhu cầu cao cần được chăm sóc, họ không phân biệt trong việc lựa chọn một sự thay thế.

Những bệnh nhân này sợ sự bỏ rơi bởi những người mà họ phụ thuộc vào, ngay cả khi không có lý do.

Chẩn đoán

· Tiêu chuẩn lâm sàng (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Tái bản lần thứ năm [DSM-5])

Đối với chẩn đoán rối loạn nhân cách phụ thuộc, bệnh nhân phải có nhu cầu quá mức và dai dẳng cần phải đạt được, kết quả là phải phục tùng và bám víu, như thể hiện bởi ≥ 5 trong số những điều sau đây:

· Khó khăn trong việc đưa ra quyết định hàng ngày mà không có một số lượng quá mức các lời khuyên và sự bảo đảm từ người khác

· Một nhu cầu bắt người khác chịu trách nhiệm về những khía cạnh quan trọng nhất trong cuộc đời họ

· Khó thể thể hiện sự bất đồng quan điểm với người khác vì họ sợ mất sự hỗ trợ hoặc chấp thuận

· Khó khăn khi bắt đầu các dự án bởi vì họ không tự tin về sự phán đoán và khả năng của họ (không phải vì họ thiếu động lực hoặc năng lượng)

· Sẵn sàng làm bất cứ điều gì (ví dụ, làm những công việc khó chịu) để có được sự hỗ trợ từ người khác

· Cảm giác khó chịu hoặc bất lực khi họ ở một mình bởi vì họ sợ họ không thể tự chăm sóc được bản thân

· Một nhu cầu cấp thiết phải thiết lập một mối quan hệ mới với một người sẽ chăm sóc và hỗ trợ khi một mối quan hệ gần gũi kết thúc

· Mối bận tâm không thực tế với nỗi sợ sẽ phải tự chăm sóc bản thân

Ngoài ra, các triệu chứng phải bắt đầu từ giai đoạn sớm của thời kì trưởng thành.

Chẩn đoán phân biệt

Một số rối loạn nhân cách khác được đặc trưng bởi sự quá nhạy cảm với sự từ chối. Tuy nhiên, chúng có thể được phân biệt với rối loạn nhân cách phụ thuộc dựa vào các đặc điểm đặc trưng, như sau:

· : Bệnh nhân với rối loạn này rất sợ hãi khi phải tự kiểm soát cuộc sống của bản thân tương tự như bệnh nhân rối loạn nhân cách phụ thuộc. Bệnh nhân có rối loạn nhân cách ranh giới, không giống những người có rối loạn nhân cách phụ thuộc, có sự dao động giữa sự phục tùng và sự thù địch gây hấn.

· : Bệnh nhân bị rối loạn này cũng rất sợ hãi khi tự kiểm soát cuộc sống của bản thân tương tự như bệnh nhân rối loạn nhân cách phụ thuộc. Bệnh nhân có rối loạn nhân cách né tránh trở nên thu rút dần cho đến khi chắc chắn rằng họ sẽ được chấp nhận mà không bị chỉ trích; ngược lại, những người có rối loạn nhân cách phụ thuộc cố gắng tìm ra và cố gắng duy trì mối quan hệ với người khác.

· : Bệnh nhân mắc rối loạn này tìm kiếm sự chú ý chứ hơn là sự đảm bảo (như những người có rối loạn nhân cách phụ thuộc), nhưng họ bị giải ức chế nhiều hơn. Họ thường khoa trương hơn và tích cực tìm kiếm sự chú ý; những người có rối loạn nhân cách phụ thuộc lại tự hạ thấp bản thân và nhút nhát.

Rối loạn nhân cách phụ thuộc nên được phân biệt với sự phụ thuộc biểu hiện trong các rối loạn tâm thần khác (như rối loạn cảm xúc, rối loạn hoảng sợ, ám ảnh sợ khoảng trống).

Điều trị

· Liệu pháp nhận thức-hành vi

· Tâm lý trị liệu

· Có thể là thuốc chống trầm cảm

rối loạn nhân cách phụ thuộc tương tự như đối với điều trị tất cả rối loạn nhân cách.

Liệu pháp tâm lý học và liệu pháp nhận thức-hành vi tập trung vào việc đánh giá những sợ hãi về sự độc lập và những khó khăn trong sự quyết đoán có thể giúp những bệnh nhân có rối loạn nhân cách phụ thuộc. Các bác sĩ lâm sàng nên cẩn thận không để tạo ra sự phụ thuộc trong mối quan hệ trị liệu.

Bằng chứng về liệu pháp hóa dược đối với rối loạn nhân cách phụ thuộc không nhiều. Thuốc ức chế monoamin oxidase (MAOIs), có hiệu quả trong rối loạn nhân cách né tránh, có thể có hiệu quả, cũng như các SSRIs.

Các thuốc an thần kinh không được sử dụng vì những bệnh nhân bị rối loạn nhân cách phụ thuộc có nguy cơ bị lệ thuộc thuốc cao hơn.