Phỉ thúy, còn được gọi là ngọc thạch, ngọc lục bảo, ngọc phỉ thúy, ngọc Miến Điện, đều là một loại ngọc, màu sắc hiện lên màu xanh biếc ( gọi là thúy ) hoặc màu đỏ ( gọi là phỉ ). Dưới quá trình tác dụng của địa chất, sự hình thành chủ yếu của các cấp bậc trong đa tinh thể đến từ Jadeite, Omphacite và Natri chrome pyroxene.

I. CÁC CHỦNG LOẠI THÔNG THƯỜNG

1. Phỉ Thúy Lão Khanh Chủng 老坑種翡翠 : Thương nghiệp giới thường gọi là " Lão Khanh Thủy Tinh Chủng 老坑玻璃種 ", thường lấp lánh trong suốt, tính chất nhẵn nhụi tinh thuần không tỳ vết, nhan sắc thuần khiết, sáng ngời, nồng đậm, lục sắc đều và đậm; Phỉ Thúy Lão Khanh Chủng tinh thể ngọc thạch rất nhỏ, bởi vậy, bằng mắt thường rất khó nhìn thấy "tính thúy"; Phỉ Thúy Lão Khanh Chủng khi gặp ánh sáng chiếu vào sẽ hiện lên tình trạng bán trong suốt hoặc hoàn toàn trong suốt, là phỉ thúy trung thượng phẩm hoặc cực phẩm.

2. Phỉ Thúy Băng Chủng 冰種翡翠 : Cùng Lão Khanh Chủng có tính chất tương tự, vô sắc hoặc thiếu sắc, điểm đặc thù của Băng Chủng là bên ngoài hiện ra rất sáng bóng, bán trong suốt tới trong suốt, trong trẻo giống như băng, làm cho người ta có cảm giác băng thanh ngọc oánh. Nếu trong Phỉ Thúy Băng Chủng có đường hoa văn hoặc đường đứt quãng màu lam sắc, thì phỉ thúy như vậy gọi là "Lam Hoa Băng", là một loại thông thường trong Phỉ Thúy Băng Chủng. Băng Chủng là loại ngọc thường dùng để chế tác vòng tay hoặc vật trang sức. Phỉ Thúy Băng Chủng vô sắc và Phỉ Thúy "Lam Hoa Băng" giá trị không có phân chia cao thấp rõ ràng, kỳ thật giá cả chủ yếu quyết định bởi sở thích của mọi người. Băng Chủng là phỉ thúy trung thượng đẳng hoặc trung đẳng.

3. Phỉ Thúy Thủy Chủng 水種翡翠 : Ngọc chất kết cấu hơi to hơn Lão Khanh Thủy Tinh Chủng, độ sáng bóng, độ trong suốt cũng hơi thấp hơn Lão Khanh Thủy Tinh Chủng nhưng tương tự hoặc tương đương với Băng Chủng. Đặc điểm của nó là thông thấu như nước nhưng sáng bóng nhu hòa, xem kỹ kết cấu bên trong, có thể thấy được một chút "sóng gợn", hoặc có chút ít vết rạn tối màu và văn đá, ngẫu nhiên còn có thể thấy được tạp chất cực nhỏ, sợi bông. Có chuyên gia nói Phỉ Thúy Thủy Chủng là sắc đạm hoặc vô sắc, chất lượng kém một chút so với Phỉ Thúy Lão Khanh Chủng. Là phỉ thúy trung thượng đẳng, ngẫu nhiên gặp một cái thượng đẳng.

4. Phỉ Thúy Tử La Lan 紫羅蘭翡翠 : Đây là một loại phỉ thúy nhan sắc giống hoa màu tím của cây Tử La Lan, giới châu báu lại gọi màu sắc của Tử La Lan là "xuân" hoặc "xuân sắc". Trong phỉ thúy "xuân sắc" có các cấp bậc cao, trung, hạ, không phải chỉ cần là Tử La Lan, thì nhất định có giá, nhất là thượng phẩm, còn phải kết hợp tính chất, độ trong suốt, công nghệ chế tác trình độ đẳng cấp tiến hành tổng hợp lại thành tiêu chí đánh giá chất lượng. Phỉ thúy màu tím bình thường không đậm, giới phỉ thúy căn cứ vào sắc thái màu tím đậm nhạt bất đồng, lấy sắc tím của phỉ thúy phân chia thành màu hồng tím, màu cà tím và lam tím, hồng tím bình thường tính chất khá mịn, độ trong suốt tốt hơn, màu cà tím thứ hai, lam tím sau cùng.

5. Phỉ Thúy Bạch Để Thanh 白底青翡翠 : Đặc điểm là nền trắng như tuyết, lục sắc trên nền trắng có vẻ thực tiên diễm, xanh trắng rõ ràng. Chủng phỉ thúy cực phẩm này rất dễ phân biệt: Lục sắc ở trên nền đế trắng phân bố rõ ràng, độ trong suốt kém, là đục hoặc là hơi trong suốt; ngọc kiện có cấu trúc sợi và hạt mịn, nhưng chủ yếu là cấu trúc hạt mịn, quan sát dưới kính hiển vi ( độ phóng đại 30 ~ 40 lần ) mặt ngoài thông thường có kết cấu lỗ hoặc kết cấu không đồng đều. Nên chủng loại đa số là phỉ thúy chất lượng thường, rất ít có màu sắc xanh trắng rõ ràng, lục sắc diễm lệ mà hình dạng lại tốt, màu sắc, đế phi thường hài hòa, có thể đạt tới phẩm chất thượng đẳng.

6. Phỉ Thúy Hoa Thanh 花青翡翠 : Màu sắc xanh biếc ngân xanh rải rác, cực bất quy tắc; tính chất có to có nhỏ, bán trong suốt. Màu nền của nó là màu xanh nhạt hoặc màu sắc khác. Như màu xám nhạt hoặc xanh lá cây, kết cấu chủ yếu là sợi cùng hạt mịn đan xen. Phỉ Thúy Hoa Thanh đặc điểm là lục sắc không đều. Có chỗ dày đặc, có chỗ tương đối lưa thưa, sắc có đậm cũng có nhạt. Trong Phỉ Thúy Hoa Thanh còn có một loại trạng thái kết cấu chỉ có hạt, cảm giác không đủ nước, nguyên nhân bởi vì kết cấu thô ráp, cho nên độ trong suốt thường thường rất kém. Hoa Thanh Chủng là phỉ thúy trung đẳng hoặc trung hạ đẳng.

7. Phỉ Thúy Hồng Phỉ 紅翡顏色 : Nhan sắc đỏ tươi hoặc cam hồng, ở thị trường thực dễ dàng nhìn thấy. Màu của Hồng Phỉ là sau khi tinh thể ngọc thạch sinh ra mới hình thành, do liên kết quặng sắt tạo thành. Đặc điểm này tạo thành màu đỏ hoặc đỏ thẫm, Hồng Phỉ tốt màu sắc đẹp, có ánh thủy tinh, độ trong suốt là bán trong suốt, chế phẩm Hồng Phỉ thường là chất lượng thường hoặc trung, kém thương phẩm, nhưng cũng có Hồng Phỉ cao cấp: Ánh sáng tươi đẹp, tính chất nhẵn nhụi, phi thường xinh đẹp, được mọi người yêu thích, là phỉ thúy mang màu sắc cát tường.

8. Hoàng Tông Phỉ 黃棕翡 : Là phỉ thúy có màu sắc từ vàng đến nâu nhạt hoặc nâu xám, độ trong suốt hơi thấp. Một loạt chế phẩm phỉ thúy loại này ở trên thị trường tùy ý có thể thấy được. Màu sắc của chúng cũng là sau khi tinh thể ngọc thạch sinh ra mới hình thành, thường thường phân bố màu đỏ ở bên ngoài, do liên kết quặng sắt nhuộm thành. Ở trên thị trường, Hồng Phỉ giá trị cao hơn Hoàng Phỉ, Hoàng Phỉ ( vàng ) cao hơn Tông Hoàng Phỉ ( nâu vàng ), Hạt Hoàng Phỉ ( nâu xám ) xếp tiếp theo. Nhưng do nguyên nhân sở thích khác nhau và nét đặc sắc của từng vật phẩm trang sức khác nhau khiến cho giá cả khác nhau tùy tình huống.

9. Phỉ Thúy Đậu Chủng 豆種翡翠 : Tên gọi tắt là Đậu Chủng, Phỉ Thúy Đậu Chủng là một loại phỉ thúy thực thông thường trong gia tộc.

10. Phỉ Thúy Phù Dung Chủng 芙蓉種翡翠 : Tên gọi tắt Phù Dung Chủng, nhất phẩm phỉ thúy loại này bình thường là màu xanh nhạt, không chứa lẫn màu vàng, màu xanh tương đối trong suốt, thuần khiết, có khi đáy hơi hồng nhạt.

11. Phỉ Thúy Mã Nha Chủng 馬牙種翡翠 : Tính chất tuy rằng khá nhỏ, nhưng đục, mặt ngoài sáng bóng giống như đồ sứ.

12. Phỉ Thúy Ngẫu Phấn Chủng 藕粉種翡翠 : Tính chất nhẵn nhụi giống như bột củ sen, có màu hồng nhạt, màu đỏ tím [thiển xuân sắc], là nguyên liệu tốt cho hàng mỹ nghệ.

13. Nghiễm Phiến 廣片 : Đặc điểm là ở dưới ánh sáng màu xanh chuyển ám hoặc biến thành màu đen, tính chất tương đối dày, thế nước khá khô.

14. Phỉ Thúy Thúy Ti Chủng 翠絲種翡翠 : Đây là một loại phỉ thúy tính chất, màu sắc tốt, trên thị trường là loại ngọc trung thưởng đẳng.

15. Kim Ti Chủng 金絲種 : Tại đế mỏng bên trong có hiện lên các sợi màu vàng, cam vàng, là phỉ thúy thể hiện rõ ràng cấu trúc sợi song song với sắp xếp định hướng kết cấu, ngoại trừ màu sắc bên ngoài khác với Thúy Ti Chủng, thì các đặc trưng khác cũng giống với Thúy Ti Chủng. Nhưng bình thường Phỉ Thúy Kim Ti Chủng giá thấp hơn Phỉ Thúy Thúy Ti chủng.

16. Phỉ Thúy Du Thanh 油青翡翠 : Tên gọi tắt Du Thanh Chủng hoặc Du Tẩm, độ thông thấu cùng sáng bóng thoạt nhìn có cảm giác bóng loáng, trong thị trường tùy ý có thể thấy được, là phỉ thúy hạ đẳng, thường dùng nó để chế tác vật trang sức, vòng tay, cũng có cái làm thành mặt nhẫn. Du Thanh Chủng lục sắc rõ ràng nhưng không thuần, chứa thành phần màu xám, màu lam, bởi vậy tương đối nặng nề, không đủ tiên diễm.

17. Ngọc Ba Sơn 巴山玉 : Nguyên thạch là một loại tinh thể thô to, kết cấu xốp, nước khô, đế kém "Gạch liệu", nhưng màu sắc tương đối phong phú, có tím nhạt, xanh lục nhạt, xanh lục hoặc lam xám, là một loại phẩm cấp hơi thấp, chứa Amphibol, Abilt và các khoáng chất đặc thù khác của phỉ thúy.

18. Phỉ Thúy Kiền Bạch Chủng 乾白種翡翠 : Là phỉ thúy có tính thô, độ trong suốt không tốt, màu trắng hoặc màu xám trắng nhạt. Chuyên gia phỉ thúy đánh giá nó là: Loại thô, nước khô, không nhuận. Nó là loại vô sắc hoặc sắc nhạt, bằng mắt thường có thể thấy được danh giới giữa các tinh thể, do bề ngoài kết cấu thô ráp, giá trị sử dụng và thưởng thức thấp, là một loại phỉ thúy hạ đẳng.

19. Mặc Thúy 墨翠 : Thoạt nhìn phát ra ánh đen, rất dễ khiến người ta ngộ nhận là Mặc Ngọc trong Ngọc Độc Sơn hoặc những thứ bảo ngọc hắc sắc khác, nhưng khi quan sát ánh sáng xuyên qua, hiện lên trạng thái bán trong suốt, mà trong hắc sắc lại có ánh xanh biếc, đặc biệt lát cắt mỏng của Mặc Thúy, lúc ánh sáng xuyên qua màu sắc rất đẹp. Người Miến Điện dùng "Bóng dáng tình nhân" để hình dung ngọc thạch màu đen, người Trung Quốc thì dùng tên khác là "Mặc Thúy".

20. Thiết Long Sinh 鐵龍生 : Ngọc kiện đầy màu xanh. Tài nguyên khoáng sán này được phát hiện vào năm 90, năm 94 công khai khai thác, năm 2000 đã gần như khô kiệt, do đó tỉ lệ Thiết Long Sinh tốt trên thị trường rất thưa thớt.

II. THUẬT NGỮ ĐÁNH GIÁ PHỈ THÚY

Đánh giá phỉ thúy có những thuật ngữ như " Địa 地 ", " Hảo thủy 好水 ", "Thúy hảo 翠得好 ". 

- " Địa " chỉ màu sắc khác trong phỉ thúy, ngọc thiếu xanh đa số là thượng phẩm.

- " Hảo thủy " chỉ tính chất mịn màng trơn nhẵn của phỉ thúy, thông thấu trong suốt, óng ánh trang trọng, ánh sáng xanh hài hòa, cũng xưng là " Tiếu 俏 ", ngược lại gọi là " Thủy soa 水差 ".

- " Thúy hảo " là hòa hợp của bốn chữ " Nùng, Dương, Chính, Hòa ". " Nùng 濃 " là chỉ đậm mà không đạm, như cây sồi xanh sau mưa, " Dương 陽 " Là chỉ tiên diễm sáng ngời, " Chính 正 " chỉ vô tạp sắc, tà sắc lẫn lộn, " Hòa 和 " Là chỉ màu xanh đều đặn không phân chia đậm nhạt, ngược lại chính là " Đạm 淡 , Âm 陰 , Tà 邪 , Hoa 花 ".

-----//-----

 [chú thích cá nhân]

翡翠 fěi cuì : Phỉ thúy

硬玉 yìng yù _ Ngọc thạch : Jadeite

綠輝石 lǜ huī shí : Omphacite

鈉鉻輝石 nà luò huī shí : Natri chrome pyroxene

閃石 shǎn shí : Amphibol

鈉長石 nà cháng shí : Abilt

__..__..__