"Vui thay bạn lúc cần

Vui thay sống biết đủ

Vui thay chết có đức

Vui thay mọi khổ đoạn."

(XXIII-Phẩm Voi, Pháp Cú 331)

"Vui thay hiếu kính mẹ

Vui thay hiếu kính cha

Vui thay kính Sa môn

Vui thay kính Hiền Thánh."

(XXIII-Phẩm Voi, Pháp Cú 332)

"Vui thay già có giới

Vui thay tín an trú

Vui thay được trí tuệ

Vui thay ác không làm."

(XXIII-Phẩm Voi, Pháp Cú 333)

Tích Pháp Cú: Kiếp xưa khi Phật còn là một vị Bồ Tát ẩn tu trên núi Tuyết Sơn. Bồ Tát tu trên núi nhập được định có thần thông. Bồ Tát đã quan sát thế gian thấy thời đó dân chúng khổ sở vì vua chúa cai trị ác độc tàn bạo. Thế rồi Bồ Tát mới khởi niềm ước nguyện: "Cầu mong sao cho thế gian này dân chúng được an vui hạnh phúc, bậc vua chúa lãnh đạo đất nước yêu thương dân như con". Ước mơ đó cứ bám chặt vào tâm Bồ Tát trong đời đó.

Không ngờ ý niệm đó của Bồ Tát thì Ma Vương thấy và Ma Vương nhớ. Đến ngày nay vị Bồ Tát đó đã đắc đạo thành Đức Phật Thích Ca thì Ma Vương đến thăm Phật. Ma Vương mới bạch với Phật rằng:

- Bạch Thế Tôn, thế gian này hiếm khi được cai trị bởi những vị vua đức độ yêu thương dân như con. Thế gian thường xuyên bị cai trị bởi các bạo chúa ác độc. Nay con thỉnh Thế Tôn bước ra đời làm một vị vua. Thế Tôn mà làm vua sẽ là một vị vua anh minh thương yêu dân chúng. Khi đó muôn dân sẽ được hưởng thái bình hạnh phúc và toàn thế gian sẽ là Quốc độ.

Phật mới đáp rằng:

- Này Ma-ra, ngươi không hiểu ta. Khi chúng sinh lòng tham chưa diệt thì núi vàng cũng chẳng đầy túi tham. Khi chúng sinh còn sân sẽ không thể dừng chiến tranh. Khi chúng sinh còn si sẽ không bao giờ thấy được hạnh phúc đích thực.

"Khi lòng tham vô tận

Núi vàng chẳng thể đủ.

Vì thế người có trí

Tìm về đường giác ngộ.

Người đã thuyết chân lý

Nguyên nhân của khổ đau

Thì lẽ nào không rõ

Đau khổ đến từ đâu?

Ma-ra ngươi cần biết

Nguyên nhân của Luân hồi

Tu hành thoát lưới ái

Vượt sinh tử vô minh".

Sau đó Phật đọc bài kệ Pháp Cú nói về hạnh phúc thế gian đích thực:

"Vui thay bạn lúc cần

Vui thay sống biết đủ

Vui thay chết có đức

Vui thay mọi khổ đoạn."

(XXIII-Phẩm Voi, Pháp Cú 331)

"Vui thay hiếu kính mẹ

Vui thay hiếu kính cha

Vui thay kính Sa môn

Vui thay kính Hiền Thánh."

(XXIII-Phẩm Voi, Pháp Cú 332)

"Vui thay già có giới

Vui thay tín an trú

Vui thay được trí tuệ

Vui thay ác không làm."

(XXIII-Phẩm Voi, Pháp Cú 333)

Bài học kinh nghiệm

Bài học 1: Bồ Tát trong Phật giáo Nguyên Thủy và trong Phật giáo Phát Triển

Theo Kinh Pháp Hoa thì Bồ Tát là một vị A-la-hán nhưng không nhập Niết Bàn. Mà các vị đi tiếp trên con đường Bát Nhã vô lượng vô biên cho đến khi thành Phật. Trong các Phẩm Thọ Ký thì Phật đã thọ ký cho toàn bộ đệ tử A-la-hán của Phật sẽ tu tiếp vô lượng kiếp sau sẽ thành Phật gì, nước gì, thọ mạng bao lâu, chánh pháp trụ thế bao lâu, tượng pháp tồn tại bao lâu. Kinh Pháp Hoa là bộ kinh đầu tiên nói về các vị Đại Bồ Tát như: Bồ Tát Quan Âm (ở phẩm Phổ Môn), Bồ Tát Diệu Âm, Bồ Tát Phổ Hiền, Bồ Tát Thường Bất Kinh, Bồ Tát Đà Na Ni...

Còn theo Đức Phật Thích Ca thì các vị Bồ Tát là các vị chứng Nhị Quả Nhất Lai (Ta chú ý: Kinh Nikaya không có Tam Quả Bất Lai. Sau Nhất Lai là Quả giải thoát A-la-hán luôn). Các vị thánh Nhất Lai sẽ sinh về cõi Bồ Tát Tịnh Độ Đâu Suất Đà Thiên. Bồ Tát vẫn thường âm thầm cứu độ chúng sinh và các Ngài tu hành thiền định có Thần thông. Đến khi đủ duyên tức có một Đức Phật ra đời thì Bồ Tát nguyện sinh về cõi người tu hành mà đắc đạo A-la-hán giải thoát.

Trong hệ thống Kinh Nguyên Thủy Nikaya thì có Kinh Đại Bổn (Trường Bộ Kinh) nói về 6 vị Bồ Tát ở Đâu Suất Đà Thiên đã sinh vào cõi người làm Thế Tôn Phật. Kinh Bổn Sanh (Tiểu Bộ Kinh) nói về Bồ Tát Thiện Tuệ là kiếp quá khứ của Phật Thích Ca. Kinh Chuyển Luân Thánh Vương Sư Tử Hống (Trường Bộ Kinh) nói về Bồ Tát Di Lặc tương lai sẽ hóa sinh cõi người làm Đức Thế Tôn Phật.

Thật ra trí tuệ tôi nhỏ bé nên 2 con đường Bồ Tát đó tôi không thể biết đúng sai. Nhưng tôi tin vào Đức Phật Thích Ca hơn.

Nên truyện tích này nói về kiếp quá khứ của Đức Phật là vị Bồ Tát tu trên núi Tuyết Sơn. Bồ Tát đó có tấm lòng thương xót chúng sinh và ước ao muốn thế gian có một vị Đại Đế Vương đức độ yêu dân như con mà giúp dân thoát khổ. Đây chính là tâm lý chung của các vị Bồ Tát luôn từ bi yêu thương cứu độ chúng sinh vô lượng vô biên. Con đường Vô lượng vô biên đó gọi là "Con Đường Bát Nhã".

Bài học 2: Bảy kiếp xưa Phật là 7 vị Chuyển Luân Thánh Vương

Kinh Đại Thiện Kiến Vương (Trường Bộ Kinh) thì Phật kể về 7 kiếp quá khứ của Phật là 7 vị Chuyển Luân Thánh Vương đã thu phục khắp thiên hạ với: 84000 tướng quân báu, 84000 xe báu, 84000 ngựa báu, 84000 voi báu, 84000 ngọc nữ báu, 84000 ngọc ngà châu báu và có 84000 Quốc độ.

Khi vị Chuyển Luân Thánh Vương đó thu phục các quốc gia thì vị đó dạy dân chúng Ngũ Giới: Không sát sinh, không tà dâm, không ác ngữ, không trộm cắp, không rượu bia mà biến các quốc gia đó thành Quốc Độ. Trước đó thì dân chúng trộm cắp, tà dâm, giết hại, rượu bia và nói dối nên dân loạn nước loạn.

Vô cùng ngạc nhiên là các nước Hồi Giáo ngày nay lại thực hiện Ngũ Giới nghiêm túc: Trộm cắp chặt tay, rượu bia cấm tiệt dù WorldCup Qatar cũng cấm, cấm nói ác ngữ, tà dâm ngoại tình sẽ bị ném đá chết, có tháng ăn chay Ramadan tuyệt đối không sát sinh.

7 vị Chuyển Luân Thánh Vương đó đã thực hiện ước mơ của vị Bồ Tát tu trên núi Tuyết Sơn rồi. Nhưng con người vẫn khổ vì đó không phải là Chân lý đưa đến giải thoát mọi đau khổ. Chân lý đưa đến giải thoát mọi đau khổ là tu hành diệt trừ Tham, Sân, Si, diệt Vô Minh chứng A-la-hán mới thoát mọi nỗi khổ. Phật gọi là "Đoạn tận diệt khổ".

Bài học 3: Vì sao Ma Vương lại thỉnh Phật làm vua

Đức Phật khi còn là Thái Tử Tất Đạt Đa được 7 ngày tuổi thì vua Tịnh Phạm mời 7 vị tu sỹ đến đoán tướng cho Thái Tử. Trong đó có tu sỹ A-tư-đà chứng cao nhất đạt cảnh giới Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ Định (Tương đương Tam Thiền). Vị đó nói rằng: "Với 32 tướng tốt và 80 vẻ đẹp của Thái Tử thì Thái Tử chỉ có 2 con đường: Hoặc làm một vị Chuyển Luân Thánh Vương vua của các vị vua. Hoặc làm một vị Đại Thánh Giác Ngộ thầy của trời người".

Tức là tùy theo Lý tưởng trong tâm Thái Tử mà quả báo ứng hiện thành vậy. Nếu Thái Tử có tham vọng "Bá chủ thiên hạ" thì Thái Tử sẽ làm Chuyển Luân Thánh Vương như 7 đời sống trước đây. Nếu Thái Tử có lý tưởng "Tu hành tìm đạo" thì sẽ làm Đại Thánh thầy của trời người. Cuối cùng Đức Phật đã chọn con đường "Tu hành tìm đạo".

Ma Vương thì không biết điều này nên mới thỉnh Phật làm Chuyển Luân Thánh Vương có quyền lực "Bá chủ thiên hạ" mang hạnh phúc cho dân. Nhưng đó không phải con đường thoát khổ. Nếu dân vẫn còn tham, sân, si thì ắt sẽ có tranh cướp, chiến tranh, lừa đảo, mê muội, tà dâm... mà bị đọa. Con đường thoát khổ chỉ có thể là diệt tâm xấu ác mà thôi.

Bài học 4: Còn tham, sân, si không bao giờ có hạnh phúc

Đức Phật đã nói rằng: "Này Ma-ra, ngươi không hiểu ta. Khi chúng sinh lòng tham chưa diệt thì núi vàng mà chẳng đầy túi tham. Khi chúng sinh còn sân sẽ không thể dừng chiến tranh. Khi chúng sinh còn si sẽ không bao giờ thấy được hạnh phúc đích thực."

Vậy nên thời nay "Chủ nghĩa tiêu dùng và hưởng thụ" lên ngôi. Thời nay nền sản xuất bùng nổ mang đến cho con người ta biết bao nhiêu tiện ích: Nhà lầu, xe hơi, quần áo thời trang, điện thoại xịn xò, tivi, tủ lạnh, bay bằng máy bay du lịch khám phá khắp thế giới... Nhưng đã có hạnh phúc chưa? Chưa! Bởi tâm kẻ đó đang mong cầu thứ cao sang hơn thế.

Rồi các quốc gia luôn sân hận thù ghét lẫn nhau. Khi chưa có điều kiện giết nhau thì họ cấm vận kinh tế cho dân chết đói. Như Mỹ cấm vận Cuba hay Triều Tiên vậy. Còn khi thấy đủ điều kiện giết được thì họ cho quân đội và vũ khí vào giết luôn như Mỹ đánh Việt Nam vậy. Mỹ đánh Việt Nam xong thua mà vẫn còn thù hận nên Mỹ lại cấm vận kinh tế Việt nam thêm 20 năm.

Còn ngu si thì không bao giờ thấy được "Hạnh phúc ở trong từng điều nhỏ bé".

Bài học 5: Bạn lúc cần, sống biết đủ, chết có đức

Ta rất cần người bạn trung thành và chân thật. Đó là người bạn có thể xẻ chia và giúp đỡ nhau lúc cần. Vậy nên bạn thân được gọi là "Tri Kỷ" tức họ hiểu rõ tâm tư tình cảm của ta, cùng ý chí lý tưởng với ta và họ biết ta cần gì. Có bạn tốt lúc cần thì hạnh phúc.

"Biết đủ là giàu - Lòng tham vô đáy". Ta nên biết giới hạn lòng tham lại mà sống biết đủ thì sẽ thấy hạnh phúc. Nhưng lý tưởng giúp đời thì không nên có giới hạn. Ta làm mãi, giúp đời mãi mà không thấy đó là nhiều là vĩ đại thì ta là Vĩ đại. Chứ không phải ta ở ngôi nhà vĩ đại, đi cái xe vĩ đại thì gọi là vĩ đại.

Giây phút ta chết đi là giây phút quan trọng quyết định ta sẽ sinh về cõi nào. Khi chết mà ta sân thì tâm đó tương ưng tâm địa ngục và ta đọa địa ngục. Khi chết mà ta mê mờ quên hết mọi người thân thì tâm đó đưa ta đọa súc sinh. Khi chết mà ta vẫn còn tham ăn hay thèm khát cái gì thì ta sẽ đọa ngã quỷ. Khi chết tâm ta đạo đức sẽ sinh cõi trời là hạnh phúc.

Bài học 6: Kính cha mẹ, kính Sa môn và hiền thánh

Tôn kính cha mẹ là Hiếu Nghĩa và đó là đạo đức con người. Con vật thì không hề biết yêu quý cha mẹ mà chỉ có cha mẹ yêu con mà thôi. "Nước mắt chảy xuôi chứ chẳng bao giờ chảy ngược" tức bản năng trong mọi con người là cha mẹ yêu con còn con hiếm khi yêu thương cha mẹ. Chữ Hiếu Nghĩa là khó và phải tu đạo đức mới có. Nên có Hiếu là hạnh phúc.

"Kính thầy mới được làm thầy". Ta muốn được làm thánh, có đạo đức của một vị thánh thì việc đầu tiên trước khi tu sửa diệt tâm xấu ác thì ta phải biết tôn kính các vị thánh hay các vị chân tu.

Bài học 7: Già có giới, ác không làm, tâm có trí tín

"Già sinh tật như đất sinh cỏ" Khi ta già thì tâm ta tự xuất hiện kiêu ngạo của một vị "Cây cao bóng cả". Khi tâm kiêu ngạo thì ta phạm lỗi mà không coi đó là lỗi. Rồi các tật xấu xuất hiện đầy mà ta không sửa. Thế nên "Già mà có giới" là hạnh phúc cho bản thân và cho con cháu trong gia đình.

Ác không làm vì ác mà làm thì quả báo khổ sẽ tới.

Ta chưa chứng thánh, chưa diệt Vô Minh, chưa thể có trí tuệ thấy được Chánh Pháp. Vậy nên ở giai đoạn đầu ta phải có trí tuệ và có niềm tin vào Chánh Pháp. "Có trí tuệ và có niềm tin vào Chánh Pháp" chứ không phải niềm tin mù quáng. Ví dụ: "Chỉ niệm một câu niệm Phật này là vô lượng vô biên công đức" là sai Nhân Quả. Ta phải biết vậy mới có hạnh phúc.